Lực kế, phép đo lực, trọng lượng và khối lượng: Giải thích chi tiết

Lực kế, phép đo lực, trọng lượng và khối lượng là những khái niệm cơ bản trong vật lý học mà học sinh cần nắm vững. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn kiến thức chi tiết về các chủ đề này, bao gồm định nghĩa, nguyên tắc hoạt động, cách sử dụng và ứng dụng của lực kế, đồng thời giải thích sự khác biệt giữa trọng lượng và khối lượng.

Trọng lực và trọng lượng là gì?

Trọng lực là gì?

Trọng lực là lực hấp dẫn mà Trái Đất tạo ra để hút các vật về phía nó. Lực này luôn hướng thẳng xuống mặt đất, giúp mọi vật thể trên Trái Đất duy trì vị trí và không bị trôi dạt vào không gian.

Trọng lượng là gì?

Trọng lượng của một vật chính là cường độ của trọng lực đang tác dụng lên vật đó. Đơn giản là đo lường mức độ lực hấp dẫn mà Trái Đất áp dụng lên vật. Trọng lượng được đo bằng các thiết bị như lực kế, trong khi khối lượng của vật thì được đo bằng các dụng cụ đo khối lượng thông thường.

Đơn vị đo lực

Đơn vị đo lực chính thức trong hệ đo lường quốc tế (SI) là Newton, ký hiệu là N.

Newton được định nghĩa là lực tác dụng lên một vật có khối lượng 1 kilôgam, làm cho vật đó có gia tốc 1 mét trên giây bình phương.

Ngoài Newton, còn có một số đơn vị đo lực khác ít được sử dụng hơn, bao gồm:

• Kilonewton (kN): 1 kN bằng 1000 N.
• Meganewton (MN): 1 MN bằng 1 000 000 N.
• Giganeuton (GN): 1 GN bằng 1 000 000 000 N.
• Dyne: 1 dyne bằng 10^-5 N.
• Gram lực (gf): 1 gf bằng 9,80665 × 10^-5 N.
• Kíp lực: 1 kíp lực bằng 980,665 N.

Ví dụ:

• Lực do Trái Đất tác dụng lên một vật có khối lượng 1 kg là khoảng 9,8 N.
• Lực cần thiết để nâng một vật có khối lượng 50 kg lên cao là khoảng 490 N.

Lực kế là gì và được sử dụng như thế nào?

Lực kế là gì?

Lực kế là một thiết bị được thiết kế để đo lực. Công cụ này có thể giúp chúng ta xác định được độ lớn của lực tác dụng lên một vật.

Lực kế được dùng để đo những loại lực nào?

Lực kế có khả năng đo đa dạng các loại lực, bao gồm lực kéo và lực đẩy. Điều này cho phép nó ứng dụng rộng rãi trong nhiều tình huống khác nhau.

Các loại lực kế phổ biến

• Lực kế lò xo: Đây là loại được sử dụng rộng rãi nhất. Nó có một móc để treo vật và một thang đo được gắn trên vỏ để đọc kết quả. Lực tác dụng làm căng hoặc nén lò xo, và thay đổi này được hiển thị trên thang đo.
• Lực kế điện tử: Thiết bị này cũng có móc treo và hiển thị kết quả đo lên một màn hình điện tử, giúp đọc kết quả chính xác và dễ dàng hơn.
• Lực kế đồng hồ: Có móc treo và mặt đồng hồ hình tròn, với kim chỉ thị để đọc kết quả, tương tự như cách đọc một chiếc đồng hồ.

Trong các ứng dụng thực tế, lực kế không chỉ được dùng để đo lực kéo và đẩy mà còn rất hữu ích trong việc đo trọng lượng, khi lực kế lò xo và điện tử đặc biệt được ưa chuộng để xác định khối lượng thông qua trọng lượng của vật.

Cấu tạo của một lực kế lò xo

Lực kế lò xo là một dụng cụ đo lực đơn giản nhưng hiệu quả, bao gồm các bộ phận chính sau:

Vỏ lực kế: Đây là phần bên ngoài của lực kế, thường được làm từ nhựa hoặc kim loại. Trên vỏ này có các vạch chia độ, giúp người dùng có thể dễ dàng đọc giá trị lực đang đo.

Lò xo: Đặt bên trong vỏ, lò xo là bộ phận chính giúp đo lực. Khi một lực kéo hoặc đẩy được áp dụng, lò xo sẽ co giãn tương ứng.

Kim chỉ thị: Kim này sẽ di chuyển trên một thang đo dựa vào mức độ co giãn của lò xo, chỉ ra độ lớn của lực đang tác dụng.

Móc treo: Lực kế thường có hai móc:

• Móc trên: Để cố định lực kế với giá đỡ hoặc bất kỳ cấu trúc nào khác trong quá trình thực nghiệm.
• Móc dưới: Dùng để treo vật mà bạn muốn đo lực.
• Thang chia độ: Thường được chia theo đơn vị Newton, thang chia độ giúp người dùng quan sát và ghi nhận mức lực tác dụng lên vật. Thang này cũng bao gồm giới hạn đo và độ chia nhỏ nhất, cho phép đo chính xác các giá trị lực.

Lực kế lò xo là công cụ quan trọng trong các phòng thí nghiệm và ứng dụng giáo dục, giúp hiểu rõ hơn về các khái niệm liên quan đến lực và chuyển động.

Cách đo lực bằng lực kế lò xo

Chuẩn bị: 

Một lực kế lò xo và vật cần đo trọng lượng

Để đo độ lớn của lực, hãy làm theo các bước sau:

Bước 1: Điều chỉnh kim chỉ thị của lực kế về vạch số 0 trước khi bắt đầu.

Bước 2: Treo vật cần đo vào móc của lực kế để lực kế chịu tác động của trọng lượng vật.

Bước 3: Giữ lực kế thẳng đứng sao cho lò xo của lực kế cùng phương với lực tác dụng.

Bước 4: Quan sát và ghi lại chỉ số trên lực kế, đây chính là kết quả đo lực của vật.

Lưu ý khi đo:

• Chọn lực kế có giới hạn đo (GHĐ) và độ chia nhỏ nhất (ĐCNN) phù hợp với giá trị lực dự kiến đo được.
• Đảm bảo hiệu chỉnh lực kế về số 0 trước mỗi lần đo để đảm bảo tính chính xác.
• Tránh kéo giãn lò xo quá mức vì có thể làm hỏng khả năng đàn hồi của lò xo, khiến nó không trở về chiều dài ban đầu.

Thực hành đo lực của một khối gỗ với móc treo như sau:

Bước 1: Đặt khối gỗ trên bàn.

Bước 2: Đặt lực kế nằm ngang trên bàn và móc một đầu của lực kế vào khối gỗ.

Bước 3: Dùng tay kéo lực kế để khối gỗ chuyển động.

Bước 4: Đọc và ghi lại chỉ số lực kế để lấy kết quả.

Lặp lại thao tác ít nhất ba lần và ghi lại kết quả mỗi lần để đảm bảo tính chính xác.

Công thức quan hệ giữa trọng lượng với khối lượng

Trọng lượng của một vật được xác định dựa trên khối lượng của vật đó. Cụ thể, trọng lượng tăng theo khối lượng của vật. Công thức tính trọng lượng (P) từ khối lượng (m) của một vật là:

\[ P = 10 \times m \]

trong đó:

– \( P \) là trọng lượng của vật, đơn vị tính là Newton (N).

– \( m \) là khối lượng của vật, đơn vị tính là kilogram (kg).

Ví dụ minh họa:Giả sử bạn cần tính trọng lượng của một xe tải có khối lượng 3,2 tấn.

Đầu tiên ta cần quy đổi 3,2 tấn thành kilogram: \[ 3,2 \text{ tấn} = 3200 \text{ kg} \]

Sau đó áp dụng công thức: \[ P = 10 \times 3200 = 32000 \text{ N} \]

=> Vậy trọng lượng của xe tải là 32000 Newton.

Trắc nghiệm về lực kế – phép đo lực – trọng lượng và khối lượng (có đáp án)

Câu 1:Lực kế là dụng cụ để đo:

A. Khối lượng của vật.

B. Trọng lượng của vật.

C. Cả khối lượng lẫn trọng lượng của vật.

D. Cả khối lượng, trọng lượng và lực của vật.

Đáp án:B

Câu 2:Cấu tạo cơ bản của lực kế lò xo gồm:

A. Vỏ hộp, kim chỉ, mặt số và lò xo.

B. Vỏ hộp, ròng rọc, dây treo và lò xo.

C. Vỏ hộp, thanh treo, thước đo và lò xo.

D. Vỏ hộp, mặt số, ròng rọc và pitông.

Đáp án:A

Câu 3:Khi sử dụng lực kế để đo lực, ta cần:

A. Nhìn kim chỉ trên mặt số và đọc giá trị ứng với vạch ngang mà kim chỉ.

B. Kéo lò xo của lực kế đến vạch 0 trước khi đo lực.

C. Cả A và B.

D. Thêm vào giá trị đọc được trên mặt số một giá trị nhất định.

Đáp án:C

Câu 4:Trọng lượng của một vật là:

A. Khối lượng của vật nhân với gia tốc trọng lực.

B. Lực do Trái Đất hút lên vật.

C. Khối lượng của vật chia cho gia tốc trọng lực.

D. Cả A, B và C đều đúng.

Đáp án:A

Câu 5:Đơn vị đo trọng lượng là:

A. Kilôgam (kg).

B. Niutơn (N).

C. Gam (g).

D. Lít (l).

Đáp án:B

Câu 6:Khi đo lực bằng lực kế, ta cần chú ý những điều sau:

A. Đặt lực kế nằm ngang.

B. Kéo lò xo của lực kế đến vạch 0 trước khi đo lực.

C. Nhìn kim chỉ trên mặt số và đọc giá trị ứng với vạch ngang mà kim chỉ.

D. Cả A, B và C đều đúng.

Đáp án:D

Câu 7:Kết quả đo lực bằng lực kế là:

A. Giá trị số được ghi trên mặt số của lực kế.

B. Giá trị số được ghi trên mặt số của lực kế cộng với một giá trị nhất định.

C. Giá trị số được ghi trên mặt số của lực kế trừ đi một giá trị nhất định.

D. Cả A, B và C đều sai.

Đáp án:A

Câu 8:Trong các trường hợp sau, trường hợp nàokhôngphải là phép đo lực:

A. Dùng lực kế để đo trọng lượng của một quả táo.

B. Dùng cân lò xo để đo khối lượng của một túi gạo.

C. Dùng lực kế để đo lực kéo của một bạn học sinh.

D. Dùng thước kẻ để đo chiều dài của một chiếc bút chì.

Đáp án:B

Câu 9:Khi đo lực bằng lực kế, takhôngnên:

A. Kéo lò xo của lực kế quá mạnh.

B. Treo vật vào lực kế trước khi điều chỉnh vạch 0.

C. Nhìn kim chỉ trên mặt số và đọc giá trị ứng với vạch ngang mà kim chỉ.

D. Cả A và B đều đúng.

Đáp án:D

Câu 10:Khối lượng của một vật là:

A. Lượng chất chứa trong vật.

B. Lực do Trái Đất hút lên vật.

C. Khối lượng của vật nhân với gia tốc trọng lực.

D. Cả A, B và C đều sai.

Đáp án:A

Hiểu rõ về lực kế, phép đo lực, trọng lượng và khối lượng là nền tảng quan trọng để học sinh có thể tiếp tục khám phá các chủ đề vật lý học phức tạp hơn. Bài viết này hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích và dễ hiểu về các chủ đề này.